Douglas Rogers | 11 Nisan 2024 |
https://theecologist.org/2024/apr/11/roadblock-changing-europe
XR NL
Hollanda iklim hareketi Avrupa’nın fosil sübvansiyonlarına karşı mücadelesine nasıl öncülük ediyor?
A12 kampanyası iklim hareketinin 2023’teki en büyük başarılarından biriydi. Extinction Rebellion Netherlands (XR NL) tarafından, aralarında Greenpeace ve Uluslararası Af Örgütü’nün de bulunduğu düzinelerce ittifak grupla ortaklaşa yürütülen kampanya, Lahey’deki A12 otoyolunun defalarca işgal edilmesi etrafında sürdürülüyordu.
Amaç, hükümetin fosil yakıt şirketlerine yılda 40 milyar Avro sübvansiyon vermesini engellemekti. XR NL’nin cüretkar bir şekilde eylemleri aylıktan günlük blokajlara yükseltmesi ve daha önce duyulmamış bu talebe yönelik belirgin kamuoyu desteğinin ardından, 10 Ekim 2023 tarihinde Hollanda parlamentosu kabul etti ve konuyla ilgili bir ön soruşturma başlattı.
Bir ay sonra, aşırı sağcı Geert Wilders’in göçmen karşıtı bir dalga ile zafere ulaştığı şok seçim sonuçları siyasi manzarayı yeniden değiştirdi. Bu çalkantının ardından geçici hükümet, sübvansiyonlar konusunda atılacak adımların fiilen ertelendiğini duyurdu. Buna karşılık olarak XR NL yeni bir A12 eylemi başlatıyor ve bu sefer daha büyük bir şeyin parçası.
Bardağı Taşıran Son Damla
Bazen fosil yakıt rejimleri yerinden oynatılamaz gibi görünebilir. Ancak XR NL son zamanlarda durdurulamaz gözüküyor.
A12 kampanyasının İngilizce konuşan iklim dünyasındaki tanınırlığı biraz zayıf. Bu durum muhtemelen, XR NL’nin üyeleri ve dostlarının 10 Ekim’de üç yılda kazanılan bir zaferi kutlayacakları sırada başlayan, çağ tanımlayan bir dehşetin trajik zamanlamasına çok şey borçludur.
Bu zafer – kaçınılmaz olarak geçici – politika etkisi açısından heyecan vericiydi, ancak muhtemelen doğrusal olmayan başarı sürecini işaret etmesi açısından daha da heyecan vericiydi. Sadece iki düzine kişi olarak başlayan bu süreç, Eylül 2023’te 25.000’e ulaşarak kelimenin tam anlamıyla katlanarak büyüdü.
Bunun yanı sıra, yeni katılan ‘asilerin’ kendilerini hızla heyecan verici, kapsayıcı ve güçlendirici bir ortak çabanın parçası olarak hissedebildikleri daha niteliksel, duygusal bir ivme biçimi vardı. Bu coşkulu enerjinin belki de en karizmatik ürünü, yüzlerce müzisyeni yol kenarı gösterileri için bir araya getiren ‘A12 orkestrası’ oldu.
Daha ince ama daha önemli olan ise bu pozitifliğin, ablukaların can sıkıcı ama savunulabilir olduğu yönündeki kamuoyu algısına nasıl yansıdığıdır. Hollanda’da yapılan bir ankete katılanların yüzde 80’i ablukalara karşı çıktı; ancak bu durum polisin eylemcilerin evlerine şafak vakti baskın düzenlemesine yönelik yaygın öfkeyi durdurmadı.
Çığ
Eylül ayındaki heyecan verici ve yorucu ablukanın zaferle sonuçlanmasıyla birlikte XR NL, eylem döngüsünü bir dinlenme dönemiyle takip ederek on temel ilkesinden birini uygulamış oldu – pratikte uygulanması genellikle şaşırtıcı derecede zor olan bu ilke başlı başına bir başarıdır.
Ancak yeni yılda, organizatörlerin önceki ivmelerini yeniden kazanmakta çok az zorluk çektikleri görülüyor. XR NL sözcüsü Jelle de Graaf, 2023’ün üye sayısındaki patlayıcı büyümenin sadece sayısal olmadığını doğruluyor: “Destek için katılan pek çok insan şimdi iyi entegre olmuş durumda, tutuklanmaya ve kendi eylemlerini yürütmeye istekli.”
Bu durum, yüksek enerjili kampanyaların yeniden çoğalmasına da yansıyor. Bu kampanyalardan en doğrudan olanı, A12’nin orijinal organizasyon ekibi tarafından yürütülen ve bu kez ING’nin ekokırım altyapısını finanse etmesini hedef alan Amsterdam dışındaki A10 kampanyasıdır – XR çapında finans kurumlarına yönelik dönüşün bir parçası.
Bir diğer paralel ise Utrecht’te bir enerji firmasının önündeki büyük kavşağa iki kez inen Stop Nieuw Fossiel kampanyası ve çeşitli daha hedefli işleri aksatan eylemlerdir. Bu eylem kargaşasının diğer cepheleri arasında Eindhoven ve Beek’teki özel havaalanlarının büyük ölçekli aksamaları ve North Sea Oil’e karşı altı uluslu bir eylemin parçası olarak Avrupa’nın en büyük petrol rafinerisinin ablukaya alınması yer alıyor.
Tüm bu büyük eylemler, Jelle’ye göre günde ortalama birden fazla gerçekleşen sayısız küçük ölçekli yerel eylemle birlikte son birkaç ay içinde gerçekleşti.
Bu dikkat çekici çoğalma, geri dönen A12 barikatlarının ulusal bir odak noktası olarak eski rollerini sürdürüp sürdüremeyecekleri ya da sürdürmeleri gerekip gerekmediği sorusunu gündeme getirdi. “Bu devam eden bir tartışma” diyor Jelle. “Nasıl gideceğini göreceğiz.”
Yolda
A12 ablukalarının bu yeni sezonunun ilki 3 Şubat’ta gerçekleşti. Bir A12 meraklısı olarak, bunu ilk elden görmek için bir feribota bindim.
Bir yandan, Eylül ayındaki yoğunluğun ardından etkinliğin ayaklarını yeniden bulduğu açıktı: bu uzun bir sürecin doruk noktası değil, yeni bir sürecin başlangıcıydı – tüm bunlar gri kış sonu havasına yansıdı.
Benim gibi kıdemliler ve yeni gelenler polisin ve haber kaynaklarının farklı tepki verip vermeyeceğini merak ediyordu. Konuştuğum kişilerin çoğu Eylül ayında gördüklerinden ilham alarak ilk kez doğrudan eyleme geçiyordu ve tedirginliklerini gizlemiyorlardı.
Öte yandan, bu yeni gelenler gelişen bir hareketin kanıtıydı. Önceki üç hafta boyunca ülkenin dört bir yanında neredeyse her gün eylem eğitimleri düzenlenmiş, yeni gelenler hem XR’nin eylem planı hem de şiddetsizlik ve diğer kültürel köşe taşlarına olan derin bağlılığı hakkında bilgilendirilmişti.
Belirlenen saatte, birkaç bin kişi yollara döküldük. Temkinli bir heyecan hissediliyordu. İlerde bir polis hattıyla karşılaşıldığında, yakın gruplar yola oturarak olağan bekleme koşullarını oluşturdu.
A12 orkestrası güçlü bir performans sergiledi ve ardından konuşmalar yapıldı. Üçüncü konuşmacı Gazze’de kaybedilen arkadaşlarını anarken polis koşarak geldi ve anons sistemine el koyarak konuşmacıları tutukladı.
Bu olay tonun değiştiğine işaret ediyordu. Eğitimlerde uyarıldığımız gibi, polis tehditkar bir şekilde damlayan ancak kullanılmayan bir tazyikli su çıkardı. Meydan okuyan sloganlar yükseldi.
Yine uyarıldığımız üzere, polis oturan protestocuları toplu halde götürülmek üzere yeniden tahsis edilen halk otobüslerine bindirmeye başladı. Daha önce de uyarıldığımız gibi, itaat etmemizi sağlamak için ‘orantılı şiddet’ kullanmakla tehdit ettiler.
İtiraf etmeliyim ki, çıkarılma sırası bana geldiğinde, itaatsizliğimden daha büyük bir sebep olmaksızın kendimi söz konusu şiddetin muhatabı olarak bulduğumda şaşırdım. Ve ne kadar acı verdiğine hayret ettim – deneyimlediğim diğer tüm acılardan daha acımasız ve tüketen bir acı – hemcinslerim tarafından bu kadar kasıtlı olarak uygulandığı için daha da fazla.
Bunun o günün ayırt edici bir özelliği olduğu ortaya çıktı. Evrensel olmaktan uzak olsa da, polis memurlarının benimkinden çok daha şiddetli acıtarak tutma, boğma ve bir adamın kaburgalarının her iki taraftan kasıtlı olarak kırılmasında en yüksek ifadesini bulan ‘orantılı şiddeti’ daha önce olduğundan belirgin bir şekilde daha fazla kullandıkları görülüyor.
Fırtına bulutları
Jelle’ye aşırı sağcıların seçimleri kazanmasının ardından sokaklardaki havanın değişip değişmediğini soruyorum. “Çok farklı” diye onaylıyor.
Yeni parlamentonun karmaşık hükümet kurma süreci henüz sonuçlanmış değil, bu nedenle şimdilik yeni bir yasa yapılmıyor. Ancak sağcı bir koalisyon olarak hükümette yer alacak dört partiden üçü, “protesto hakkını kötüye kullanan” kişilerin cezalandırılmasıyla ilgilendiklerini açıkça ifade ettiler.
Jelle, yeni hükümet nihayet kurulduğunda “göçmenlik yasalarından sonra sıranın protesto hakkını hedef alan yasalara geleceğini” öngörüyor. “Ve” diye ekliyor alaycı bir şekilde, “çiftçilerden bahsetmiyorlar”. Gerçekten de, iktidara gelecek partilerden biri, çiftçilerin hoşnutsuzluğunu ‘yeşil gündem’ etrafında bir kültür savaşına kanalize eden Çiftçi-Vatandaş Hareketi – Wilders ve aşırı sağcı arkadaşları tarafından çok paylaşılan skeptik yaklaşım.
XR NL elinden geldiğince bu tür değişimlere hazırlanıyor. “En büyük savunmamız çok açık bir örgüt olmamız, bu da bizi herhangi bir şey için hedef almayı çok zorlaştırıyor. Şimdiye kadar Hollanda’da XR’ye karşı uygulanan tüm polis baskısı büyük ölçüde geri tepti”.
Ancak bu tür bir kırılganlık karşıtlığı pek de garanti değil: Jelle, İngiltere’yi “insanların motivasyonunu gerçekten düşürebilecek düzeyde bir baskı “nın en endişe verici örneklerinden biri olarak gösteriyor.
Yeniden yollarda
Grubun 6 Nisan’daki son ablukası baskının daha da artmasına neden oldu: atlıların da dahil olduğu güçlü polis sevkiyatı, XR NL kalabalığının A12’ye hiç ayak basamaması anlamına geliyordu. Tanıdık bir hikaye ile isyancıların tepkisi ‘gerilla’ taktiklerine başvurmak oldu ve daha küçük gruplar öngörülemeyen blokajlar uyguladı.
Bu daha az öngörülebilir yaklaşım, Hollanda polisinin şiddete daha fazla bel bağlamasına -haklı bir gerekçe olmasa da- bir açıklama getirebilir. XR NL’den resmi bir kaynak “Bu kez çok daha fazla polis şiddeti vardı” diyor.
Kurbanlardan biri de Greta Thunberg’di. Boyunun 1.80 olmasına ve barışçıl tavırlarına rağmen, onu tutuklayan polis memurlarından biri Şubat ayında benim de maruz kaldığım tartışmalı bokkepootje ya da ‘keçi ayağı’ tutuşunu uygulamayı uygun gördü.
Thunberg’in varlığı ve gördüğü muamele dikkatlerin bu ayki ablukaya çekilmesini sağladı ki bu da Şubat ayında 800 olan katılımın Nisan ayında 400’e düşmesi ve tutuklama sayısının yarı yarıya azalması göz önüne alındığında organizatörleri rahatlatmış olabilir.
Kıtasal
Ancak hafta sonundaki eylemin belki de en büyük haberi “fosil sübvansiyonlarına karşı büyük bir uluslararası kampanyanın” duyurulmasıydı.
Diğer ülkelerdeki iklim grupları Ekim ayından bu yana A12 kampanyasının pek çok yönünü taklit ettiler – ancak en yaygın ve en birleştirici olanı fosil yakıt sübvansiyonlarının ön plana çıkarılmasıydı. Bu duyuru ile XR NL, bu ortak mücadeleyi daha koordineli bir hale getirme yolunda önemli bir adım atmış oldu.
Bugüne kadarki en gelişmiş A12 öykünmelerin, her ikisi de sübvansiyon karşıtı birçok blokaja sahne olan Berlin ve Brüksel’de gerçekleşti. Bu A12 taklitlerinin her ikisi de daha önce Hollandalı yoldaşlarından gelen delegasyonlarla desteklenmişti – ancak XR NL’nin son duyurusu, bu şehrin 4 Mayıs’taki bir sonraki ablukası için “Hollanda’nın her yerinden Brüksel’e otobüsler kalkacağı” sözünü veriyor. Ayrıca Alman grup Letzte Generation’ın 18 farklı şehirde eş zamanlı protesto planını da ekliyorlar.
XR NL’nin duyurusu bu artan enternasyonalizmin altını çizerek, o anda sekiz Avrupa ülkesinde daha eylemlerin gerçekleşmekte olduğunu iddia etti. Kuşkusuz bunlardan sadece bir tanesi – Brüksel – tam teşekküllü bir ablukaydı, diğerleri çoğunlukla sembolikti. Sembolizm yine de önemlidir.
XR NL’nin Ekim ayındaki zaferinden sonra, Hollanda Parlamentosu’nun fosil sübvansiyonları konusundaki eylemsizliğinin başlıca mazereti, uygulamanın tek bir hükümetin anlamlı bir şekilde değiştiremeyeceği kadar uluslararası ölçekte olmasıydı. Görünüşe göre A12’de açığa çıkan enerji bu meydan okumaya karşı yükseliyor: Haziran ayındaki AB seçimleri artık giderek büyüyen bir Avrupa sübvansiyon karşıtı kampanyanın hedefi.
Bu makalenin yazarı:
Douglas Rogers yazar, aktivist ve Raveller dergisinin editörüdür.