Röportajlar 5 Ekim 2023’te International Socialism Journal Sayı: 180’de yayınlandı.
http://isj.org.uk/interview-israels-crisis/
Filistin direnişinin değişen dinamikleri
Anne Alexander’ın Tevfik Haddad ile röportajı:
Anne: Mücadelenin uzun tarihi bağlamında Filistin’deki mevcut krizi nasıl açıklarsınız? Mevcut durumun, 1990’ların başında Filistin Kurtuluş Örgütü ile İsrail hükümeti arasında yapılan müzakereler sonucunda ortaya çıkan Oslo Anlaşması’na bağlı “barış süreci” krizinden kaynaklandığını söylemek doğru mudur?
Tevfik: Oslo sürecinin “barış”la ya da Filistin haklarıyla, uluslararası hukukla vb. ilgili olduğu fikrini çürütmek önemli. Oslo, esasen 1967 Arap-İsrail Savaşı’nın fetihlerini İsrail’e kalıcı olarak dahil etme girişimi olan ve aynı zamanda egemenlik sağlanmadan da olsa Filistinliler için bir tür sınırlı özerklik ve özyönetim sağlayan Allon Planı’nın bir uygulamasıydı.1 Özerklik “çözümü” Filistinlilerin kendi kaderini tayin etme iddialarını boşa çıkarmayı amaçlıyordu. Bu, İsrail’in “Yahudi ve demokratik” karakterinin korunması için gerekli görülüyordu; 1967’de fethedilen toprakların işgali süresiz olarak devam ederse bu durum aşınabilir ve böylece daha fazla Filistinlinin İsrail yönetimine dahil edilmesi tehlikesi ortaya çıkabilir. Böyle bir olasılık, İsrail’deki Yahudi nüfusunun sahip olduğu demografik çoğunluğu tehlikeye atabilirdi.2 Bu, İşgal Altındaki Filistin Toprakları’ndaki (OPT) Filistinlilerin kitlesel seferberlik oluşumları halinde örgütlenmeye başladıkları 1980’lerin başlarında, kafa kafaya verip yüzleşmeyi gerektiren bir konu haline geldi. 1980’lerin sonlarında Birinci İntifada olarak bilinen ayaklanmayı başlattı.3
Oslo süreci, bu ikilemleri Allon Planı’nın bir versiyonunu uygulayarak çözmeye yönelik bir girişimdi.4 Bu, esas olarak Bantustan çözümü biçimini aldı. İsrail’in, kalkınma çalışmaları alanında çalışan akademisyenlerin İsrail ile Filistinliler arasında ekonomik ve politik olarak “yakınlaşma” olarak adlandırdığı durumdan kaçınması gerekiyordu. 1967’deki savaştan sonra yeşil çizgi (İsrail’in 1967’deki fetihlerden önce çizilen, uluslararası düzeyde tanınan sınırları) silindi; İsrail ile Batı Şeria ve Gazze arasında artık sınır yoktu. Hatta 1967’den sonra Batı Şeria ve Gazze Şeridi’nde yaşayan Filistinli mülteciler, yüzbinlerce Arap’ın şiddet yoluyla sınır dışı edilmesiyle devletin kurulduğu 1948’de İsrail sınırları içindeki eski topraklarını bile ziyaret edebildiler. Filistinlilerin de kitlesel olarak İsrail işgücü piyasasına girmesi, Gazze ve Batı Şeria’da çok daha yüksek gelir düzeylerine yol açtı ve bu da bazı kurumların oluşmasına olanak sağladı. Birinci İntifada patlak verdiğinde bu siyasi çelişkilerden beslendi. Aslında İsrail’in Oslo’dan önce denetlediği gerçeklik sürdürülemezdi. İsrail’in umutsuzca bir tür ayrılığa ihtiyacı vardı, ancak bu, gelecekteki bir Filistin devletinin temelini sağlamayacaktı çünkü 1967’de fethedilen toprakları hâlâ hem stratejik hem de ideolojik olarak Siyonist proje için vazgeçilmez olarak görüyordu.
Dolayısıyla İsrail’in yaklaşımı, İsrailli ekonomist Arie Arnon’un alıntısıyla “ne iki ne bir” şeklindeydi. Ne İsraillilerin ve Filistinlilerin tek bir siyasi varlığın parçası olacağı tek devletli bir çözümü ne de İsrail’in yanında bağımsız bir Filistin devletinin ortaya çıkmasını istiyorlardı. Bunun yerine, iki alternatif arasında sürekli bir kararsızlık vardı.
Sonuçta Oslo süreci başarısızlıkla sonuçlandı ama gelin biraz da önemli başarılarından bahsedelim. Bunlardan en önemlisi, bir “barış yapma” ve “devlet inşa etme” süreci gibi görünerek siyasi durumun uluslararası toplumun gözünde karartılmasıdır. Batılı vergi mükelleflerinin parasıyla gerçek bir şeylerin gerçekleştiği yanılsaması vardı; gerçekte ise bu sadece İsrail işgalinin yeniden yapılandırılmasına yardımcı oluyordu. Amaç, seçilmiş bir Filistin eliti yaratmak ve Filistinlileri ismen İsrail’in sorumluluğunun dışına çıkarmaktı; ancak gerçekte İsrail, toprakların ve sözde “özerk” alanların kontrolünü elinde tutacaktı. Filistin Yönetimi, Filistinlilerin ana müdahalesi olarak hareket ederken onların eğitim ve sağlığını da yönetecekti.
İsrail devleti ve ordusuyla işbirliği yaparak, “güvenlik” boyutu da dahil olmak üzere “Filistin sorununu” yönetiyoruz.
Bu durum ciddi çelişkilerden de yoksun değildir. İkili bir altyapının yaratılması, Filistinlileri ekonomik, politik ve sivil anlamda “İsrail kayıtlarından çıkarmış” olabilir; bu da Filistinlilerin kendi devletlerini kurma yolunda oldukları ve dolayısıyla artık İsrail’in sorumluluğu olmadığı yanılsamasını yaratabilir. Ancak tüm süreç durma noktasına geldikçe bu iddianın inandırıcılığı azalıyor. 2012 yılında Uluslararası Para Fonu, Filistin Yönetimi’nin, farklı bakanlıklar açısından devlet olmanın tüm donanımları ve nüfusu yönetme kapasitesi ile kendi kendine yetebilecek yeterli devlet inşa etme kapasitesine ulaştığını kabul etti. Eksik olan şey egemenlikti. İsrailliler ve Filistinliler için paralel altyapıların yaratılması, bu nedenle giderek daha çok, bazıları son derece acımasız olan çeşitli baskı, kontrol, gözetleme ve haritanın gasp edilmesi yoluyla Filistin nüfusunu baskı altına almak için tasarlanmış apartheid’e benziyor. Gazze Şeridi, acımasız bir kuşatma politikasının yanı sıra İsrail’in aralıklı “çim biçme” tatbikatlarına da maruz kalıyor; bu sayede Siyonist ordu, kendini boğan bu duruma direnmek için sürekli yeniden ortaya çıkan çabaları ortadan kaldırmaya çalışıyor. İsrail’in tarihi genişleme politikaları, su kaynaklarının kirlenmesi, sınırlı toprak rezervleri ve dış dünyaya serbest erişimin olmaması nedeniyle Gazze Şeridi’nin kendi kendini geçindirme imkanları çok sınırlı. Bu durum süresiz olarak devam ediyor; İsrail, Gazze’yi yaklaşık iki milyon Filistinli mülteci için aşırı kalabalık ve son derece kirli bir açık hava hapishanesi olarak tutmak için “güvenlik” gerekçelerinin arkasına saklanıyor.
İsrail’in uluslararası tüketime sunduğu tabloyu sorgulamaya başladığınızda, Ürdün Nehri’nden Akdeniz’e kadar tüm Filistin nüfusunun bir tür İsrail tahakkümü ve gözetimi altında var olduğunu görüyorsunuz. Bu, İsrail’in apartheid devleti olarak sınıflandırılmasını daha da ikna edici kılıyor. Gerçekten de son beş yıldır, İsrailli olanlar da dahil olmak üzere tüm büyük uluslararası insan hakları örgütleri bu durumu dile getirmeye başladı çünkü başka bir iddiada bulunmak kendi yetkilerine hakaret olacaktır.
Bütün bunlarla birlikte, Oslo sürecinin İsrailli ve Batılı mimarlarının karşı karşıya olduğu en büyük sorun, teknik çözümlerine ve “Filistin sorunu”nu hileli bir şekilde ele almalarına rağmen aslında temel siyasi sorunları çözememeleridir. Bugünün Filistinlileri işgale karşı daha az dirençli değiller ve artık Siyonist yerleşimci sömürgeciliği ve İsrail Devletini kabul etmiyorlar. Barış sürecinin ve uluslararası toplumun kendilerini aldattığını ve ne Oslo Anlaşması’nın ne de uluslararası hukukun kendilerine bir şey kazandırmadığını düşünüyorlar. Bunun da ötesinde, son 30 yılda Filistinliler arasında önemli ekonomik, eğitimsel ve kurumsal ilerlemeler kaydedildi ve daha büyük bir Filistin nüfusu, taleplerini yükseltme konusunda daha yetenekli oldu. Bütün bunlar İsrail için çok sorunlu.
Ekonomik cephede, Oslo süreci, Filistinlilerin çeşitli bakanlıklar kurmasına ve devlet kaynaklarını geliştirmesine izin vererek iki devletli bir çözümü ileri sürmeyi iddia etse de, sonuçta İsrail, kalkındırmama politikasını sürdürdü. Bu, üretken endüstrilerin ortaya çıkmasının ve farklı Filistin bölgeleri arasında sinerji ve artı değer yaratabilecek yatay bağlantıların gelişmesinin önlenmesi anlamına geliyordu. Bunun yerine İsrail, İşgal Altındaki Filistin Toprakları’nı (OPT) Güney Afrika Bantustanlarını hatırlatan bir durağanlığa saplanıp kalmış ve İsrail’in rekabetçi olmayan sanayilerinden Filistin Yönetimi yönetimindeki bölgelere boşaltılan ithalatlara bağımlı halde tuttu. Ayrıca Filistinli elitleri, ekonomik ve siyasi aktörleri alaycı bir şekilde manipüle etmek için kontrol noktası sistemini kullandılar.
Ekonomik durumu, İsrail’in “kapatma politikası” -bugün OPT içinde bir takımada oluşturan Filistin nüfusunun izole edilmiş adalarının her birinin içine ve dışına hareketini kontrol eden devasa bir altyapı- bağlamında anlamalıyız. Bunun sonucunda ortaya çıkan Filistinlilerin ekonomik olarak kendine yeterli olmayışı, uluslararası toplum için külfetli bir durum yaratıyor ve İsrailliler de bunun etkilerinden muaf değil. Filistin ekonomisini kapatmaya karar verdiklerinde bunun, Filistinli emek akışına bağımlı olan bazı sektörlerde (özellikle tarım ve inşaat) İsrail ekonomisi açısından sonuçları olacak.
Anne: Filistin işçi sınıfı Oslo süreci yıllarında nasıl değişti?
Tevfik: Oslo Anlaşmaları İsrail’e, eski İsrail başbakanı Yitzhak Rabin’in 1992’de dile getirdiği “Gazze’yi Tel Aviv’den çıkarma” ve Birinci İntifada’dan çıkış yolu bulma şansı verdi. Ancak bu sürecin yarattığı Gazze işsiz ve kamu sektörünü şişirerek işçilerin uluslararası toplumun maaş bordrosuna dahil edildiği bir yer. Aslında kamu sektörü Gazze’deki işgücünün yüzde 36’sını oluşturuyor; bu Batı Şeria’daki eşdeğer rakamın iki katı. Oslo’dan önce kamu sektörü gerçekte aynı ölçekte mevcut değildi. Oslo süreci öncesinde Batı Şeria ve Gazze Şeridi’nin tamamını yöneten İsrail Sivil Yönetimi’nde yaklaşık 20 bin kişi çalışıyordu. İçinde istihdam politik olarak şüpheli görülüyordu. Bugün Filistin Otoritesi’nin kurulması sonucunda Filistin kamu sektöründe 150.000’den fazla işçi bulunmaktadır.
Filistin nüfusunun bir diğer büyük kesimi ise yeşil hattın ötesinde, 1967 öncesi İsrail’de veya Batı Şeria’daki yerleşimlerde çalışıyor. İsrail, sonuçta, 1948’deki fetihleri 1967’dekilerle kalıcı olarak birleştiren sömürgeleştirmeye odaklanmıştı ve bunu yapabilmek için önemli bir emekçi nüfusa ihtiyaçları vardı. Oslo sürecinin başlangıcında İşgal Altındaki Topraklarda 200.000’den az yerleşimci vardı, ancak şu anda bu sayı 700.000’dir. İsrail devletinin toprak ve kalkınma politikaları nedeniyle alternatif ekonomik fırsatlar son derece sınırlı olduğundan, Yahudi yerleşimci nüfusun ihtiyaç duyduğu konut ve altyapıyı inşa etmek için iş gücünü sağlayanlar büyük ölçüde Filistinliler, mülteciler ve köylülerdi.
Anne: İsrail’de dini sağın yükselişinin yarattığı mevcut siyasi krizin kökleri nelerdir?
Tevfik: Oslo Anlaşmalarını getiren Aşkenazi merkezli İsrail elitleri ve İşçi Siyonist hareketi, devletin kuruluşundan bu yana İsrail’in siyasi, ekonomik ve kültürel yaşamına egemen oldu.5 Bunu yaparken İsrail toplumu içinde birçok düşman yarattılar. Bunlar arasında yalnızca Filistinliler değil, aynı zamanda geri kalmış saydıkları dindar Yahudiler ile Orta ve Doğu Avrupa Yahudileriyle benzer bir tarihi paylaşmayan Mizrahi ve Sefarad Yahudileri de vardı. 1990’larda Aşkenazi elitinin üyeleri kibbutzlarını özelleştirdiler ve Berlin ve New York’ta mülk satın almaya gittiler, borsaya girdiler ve kendilerini iyi durumda tuttular. Ancak Mizrahi ve Ortodoks Yahudi nüfusu da dahil olmak üzere İsrail toplumunun zayıf noktası büyüyordu. Toplumun bu kesimleri, daha ucuz olduğu için sıklıkla yerleşim yerlerinde ve Filistin bölgelerinin çevresinde yaşayan Filistinlilerle daha yakın etkileşime giriyordu. Aslında Yahudi nüfusunun bu kesimlerine karşı “modernlik” ve homojen bir Yahudi devleti yaratma adına uzun bir ayrımcılık geçmişi vardı. Büyük ölçüde laik olan ve Yahudi dini ilkelerine uymayan Aşkenazi seçkinleri, Avrupalı olmayan geleneklere karşı ırkçılığa kapıldılar, hatta bazen dindar Ortodoks Yahudilerin antisemitik karikatürlerini benimsediler.
Ancak Aşkenaz hakimiyetindeki İşçi Siyonizmi, yerleşim projesinin meyvelerini toplamadaki başarılarından keyif alırken bile demografik olarak azalıyordu. Ardından, Aşkenazi elitlerine karşı baltayla eziyet eden çeşitli görüşlere sahip sosyal ve politik seçmen gruplarının ve aynı zamanda İsrail’in bir Yahudi devleti olarak kendi vizyonlarının ortaya çıktığını gördük. Bu güçler sonunda Likud partisi ve onun Yahudi üstünlüğünü savunan bir siyasi çizgiyi benimseyen Revizyonist Siyonizm etrafında birleşmeyi başardılar. Liberalizmi hiç umursamadılar ve Siyonist projenin liberal görünümüne gerek duymadılar.
Bu sağcı koalisyon artık yeterince büyüdü ve devlete giderek daha fazla nüfuz edecek kadar güçlü hale geldi; devleti kurumsal düzeyde yeniden organize etmeye ve yeniden tanımlamaya çalışıyor ve yüksek mahkeme ve medya gibi eski elitlerin kalan kalelerine meydan okuyor. Bu süreç uzun süredir devam ediyor ama artık bir dönüm noktasına ulaşmış görünüyor, dolayısıyla reformlar geri döndürülemez hale gelebilir. Bunun hem İsrail hem de Filistin toplumu açısından önemli sonuçları var.
Anne: Bu vizyon nedir? Nakba’yı tamamlayıp Filistin halkını ortadan kaldırmaktan mı bahsediyorsunuz?
Tevfik: Sanırım bu yönde gidiyor. Bu siyasi güçlerin bakış açısına göre İsrailliler, toprak üzerinde tam hak sahibi olduklarını ve Filistin halkıyla her türlü siyasi uzlaşmayı reddedecek kadar güçlü olduklarını hissetmelidir. İsrail’in neden Oslo sürecine ihtiyaç duyduğunu anlamıyorlar. İşçi Siyonist geleneği, özellikle bu tür karmaşık bölgesel ve uluslararası siyasi bağlamlarda pragmatizmin değerini anlamıştı. Ancak bu yeni eğilimler liberalizme çok daha az sempati duyuyor. Aslında kendilerini bu konuda baskı altında hissediyorlar. Üstelik bu toprakların efendileri olarak çok daha fazlasına hak sahibi olduklarını düşünüyorlar.
Vizyonları, OPT’deki Yahudi yerleşimlerini genişletmek ve İsrail toplumuna sözde entegrasyonlarının altını çizmek amacıyla uzun süredir resmi olarak “İsrailli Araplar” olarak anılan Filistinlilere, Batı Şeria’daki Filistinlilere benzer şekilde yeşil hat içinde muamele etmek.
2022 yılında mevcut İsrail hükümetinde maliye bakanı olan Bezalel Smotrich, İsrail’de Yahudilerin İsrail’in Filistin vatandaşları arasındaki her türlü “yasadışı” inşaat faaliyetlerini gözetlemesine ve rapor etmesine olanak tanıyan örgütler kurdu.6 Smotrich, İsrail’in dört bir yanında demografik ve bölgesel bir savaşın gerçekleştiğini görüyor. Filistin kökenli İsrail vatandaşlarına karşı olanlar da dahil olmak üzere tek bölge. Manevi bir savaş da var. Mevcut yönetimin ulusal güvenlik bakanı Itamar Ben-Givr iki kez Mescid-i Aksa’ya giderek, küstahça İsrail’in bu cami üzerindeki egemenliğini iddia etti; bu, yalnızca Filistinlilere değil, dünya çapındaki 1,8 milyar Müslümana da hakaret anlamına geliyor. Yüzlerce yerleşimci ve Siyonist fanatik her gün Mescid-i Aksa’ya geliyor ve cami yerleşkesinin bölünmesini meşrulaştırmak için kullanılabilecek güvenlik olayları yaratmaya çalışıyor. Likud bakanları Mescid-i Aksa’nın bölünmesini şimdiden gündemlerine aldılar.
Bu canavar Oslo sürecinden doğdu. Geriye kalan Filistin topraklarına yerleşmeyi, Filistinlilerin taleplerini geri püskürtmeyi ve Filistinlileri bir halk ve “ulusal sorun” olarak ortadan kaldırmayı amaçlıyor. İhraç tehdidine rağmen bunu yapmaya hazır. Siyonizmin önceki enkarnasyonu korkunçtu ve Filistinlilere karşı çok sayıda etnik temizlik kampanyası yürütüyordu. Ancak eskinin içinde ve dışında büyüyen bu yeni güçlerin karakteri, Yahudi üstünlüğünden pişmanlık duymuyor. Siyonist fetihlerinin meyvelerinin İsrailli yerleşimciler arasında paylaştırılmasını yöneten araç olan İsrail devletini ele geçirmek için çok çalışıyorlar. Daha önce Filistin’in sömürgeleştirilmesi dehşetine aracılık eden ve hafifleten ve İsrail adı verilen bu karmaşık projenin yönetim yapılarına bir dereceye kadar nüans kazandıran liberal cepheleri ortadan kaldırmak istiyorlar. Filistinlileri ortadan kaldırmak, topraklarını almak, Arap dünyasına ve Orta Doğu’ya iktidarlarını damgalamak istiyorlar.
Anne: Smotrich, Ben-Gvir ve benzerlerinin apartheid yerine fetih istediklerini söylemek doğru olur mu?
Tevfik: Apartheid, Siyonist hareketin ve İsrail’in daha önce açıklanan ikilemler ışığında kurmak zorunda kaldığı geçici yönetimci çözümdü ve öyle olmaya da devam ediyor. Ancak uzun vadeli demografik ve politik göstergeler dikkate alındığında bunun uzun vadede sürdürülebilir olup olmadığı tartışmalıdır. Bu faktörler kesinlikle Siyonist projenin lehine görünmüyor. Kimse kesin demografik rakamları bilmiyor ancak Yahudilerin Ürdün Nehri ile Akdeniz arasında zaten bir azınlık olduğuna dair bazı göstergeler var. Ayrıca İsrail’e Yahudi göçünün gerçekte ne kadar gerçekleşebileceği konusunda da sınırlamalar var. Artık dünyada gelmeye istekli çok fazla Yahudi yok. Bu, etnik temizliğe yönelik bir girişimin sonunda yeniden denenmeden önce, apartheid’in yalnızca geçici bir çözüm olup olmadığı sorusunu akla getiriyor. Bu arada göçü, Filistin ulusal kimliğinden ve ulusal kurtuluş örgütlenmesinden kopuşu teşvik etmek amacıyla Filistin yaşamı cehenneme dönüştürülecek.
Sürekli olarak İsrail’in yanında yer alan, sorunun Filistinlilerde olduğunu, “reddedenlerin” vb. olduğunu savunan “uluslararası toplumun” Oslo sürecindeki katkısına dikkat çekmekte yarar var. Bunun tersi ise Filistinlileri yönetmeye, tabi kılmaya ve bastırmaya özel olarak odaklanmanın yeni bir İsrail canavarını beslemesidir. İşçi Siyonizmi’ni paçavralıktan kurtarma tuzağına düşmek istemiyorum; sonuçta tüm bu sorunları ilk etapta o yarattı ve bunu Batı’nın emperyalist gündeminin Ortadoğu’daki bir uzantısı olarak yaptı. Bununla birlikte, şu anda gelişen şeyin bunun daha öldürücü bir versiyonu olduğu inkar edilemez. Bu çağdaş Siyonizm, Filistinliler üzerindeki üstünlük konusunda pişmanlık duymuyor; hatta biyolojik ırkçılığı yeniden gündeme getiriyor ve hatta bunu kendisini Yahudi olarak tanımlayan insanlara karşı bile kullanabilir.
Anne: 2021’deki Birlik İntifadasını, Ürdün Nehri’nden Akdeniz’e kadar Filistin direnişinin bir modeli olarak nasıl değerlendiriyorsunuz? Açıkçası birleşik bir siyasi liderlikten yoksundu, ancak sloganlar ve bazı hareket aktivizmi biçimleri düzeyinde birlik vardı.
Toufic: Mayıs 2021’de gözlemlenen genel grevin gerçekte olduğundan daha fazla gelişme fırsatı olmadı. Bu, Şeyh Cerrah’ta başlayıp Eski Şehir’e, Mescid-i Aksa’ya ve ardından Gazze’ye yayılan Kudüs ayaklanmasının sonunda ortaya çıkan tek seferlik bir olaydı. Kudüs, Arap ve Müslüman dünyasını alevlendirmek üzereyken ABD devreye girdi ve İsrail’in Şeyh Jarah’taki yerleşim planlarını durdurdu. ABD, bir grup radikal yerleşimcinin Şeyh Cerrah’a yerleşebilmesi için imparatorluğunu ve bölgesel nüfuzunu riske atmayacaktı.7 Ancak Filistin perspektifinden bakıldığında bu olaylar, yeni siyasi ivme biçimleri yaratabilecek kadar sürdürülmedi. Ancak, neyin mümkün olabileceğine dair bir vizyon sundu.
Genel grevin, tarihi Filistin’in tamamındaki Filistinlilerin, İsrail’in sömürge üstünlüğü altında koşullarının ve çıkmazlarının yakınlaşmasına tanık olduğu bir bağlamda gerçekleştiğini kabul etmek önemlidir. Bu, beş yıl önce İsrail parlamentosunun, burada yalnızca Yahudilerin kendi kaderini tayin etme hakkına sahip olduğunu ve Filistinlilerin vatandaş olarak bile anayasal olarak eşitlik hakkına sahip olmadığını açıkça belirten Ulus Devlet Yasasını kabul ettiğini gören İsrail’in Filistinli vatandaşları için bile geçerlidir. İsrail’in şu ya da bu şekilde kurumsallaşmış Yahudi üstünlüğünü öne sürdüğü bu daha geniş bağlamda ve özellikle de “sağcı” varyantının artık çok yükselişte olduğu bir ortamda, Filistinlilerin mücadelelerinin kendilerine dayatılan tüm sınırların ötesinde yeniden bağlanmasını istemeleri doğaldır. Bu, 75 yıldır İsrail’in yarattığı parçalarda gerçekleşmeye başladı: Batı Şeria, Gazze, ’48 Filistin ve Kudüs.8 Ancak İsrail’in Filistin nüfusunun her kesimini yönetmekte kullandığı farklı araçlar ve bunların her birinin farklı yasal hakları var. Doğal olarak mücadelenin dinamiklerini şekillendiren ve birleşik strateji ve taktiklerin ortaya çıkmasına engel olan gruplardır.
Elbette daha geniş eğilim, Filistin çıkarlarının yakınlaşması ve çağdaş Siyonizmin saldırgan doğasına karşı direniş yönünde olacaktır, çünkü bu yakın zamanda ortadan kalkmayacak. İsrail, doğrudan sömürgeci ve ırkçı saldırılara kararlıdır. Ancak Filistin topraklarının parçalanması, direniş güçlerinin sürekli parçalanmasına yol açtı. Prensipte bu, grevler ve genel isyanlar gibi eylemler yoluyla birleşik direniş olasılığını engellemez, ancak bunların etkili olma şansı, çok daha fazla siyasi hazırlığa ve müttefiklerimizin bölgesel ve uluslararası eylemlerine bağlıdır. Üstelik bu aşamada, İsrail sömürge projesinin yapısı ve karakterinin özellikle Oslo Anlaşmaları’ndan sonra yeniden düzenlenmesi nedeniyle Filistinliler için bir kaldıraç noktası olarak emeğin kullanılması başarılı bir strateji için yetersizdir. böylece Arap işçilerin örgütlenmesi İsrail ekonomisine daha az tehdit oluşturuyor.
Yeni bir şeyin hayal edilebildiği ancak henüz doğmadığı bu bağlamda, elbette mevcut kurumlar ve siyasi örgütlerle ilgili de gerçek bir sorun var. Filistin toplumu boşluktan ibaret değil. Sivil, askeri ve siyasi direnişin zengin ve çeşitli bir ekolojisine sahibiz. Filistin toplumundaki değişimler, kısmen İsrail’in geçmişte şu ya da bu türden Filistin direniş faaliyetlerine nasıl tepki vermesiyle şekillenen tarihsel bir bağlam ve yerleşik direniş dinamikleri içinde gerçekleşiyor. Askeri direniş, tamamen gelişmiş bir askeri altyapıya ve politik ekonomiye sahip olan Gazze Şeridi’nde en gelişmiş durumdadır. Batı Şeria’da daha az askeri güç var, ancak aynı derecede patlayıcı koşullar var ve silah zoru da dahil olmak üzere direnme arzusunu yaratmaya devam ediyorlar.
Oslo Anlaşmaları işgalin yeniden yapılandırılmasında ve Filistinliler sorununun yönetilmesinde yüzeysel olarak başarılı olmuş, bir yandan da sömürge projesinin doğası hakkında uluslararası kamuoyunun kafasını karıştırmıştır. Ancak bunlar İsrail ve Batı için hayali zaferlerdir. Onlar, haritanın sonu gelmez bir şekilde değiştirilmesine, “sopanın” belirsiz kullanımına ve uluslararası topluluğa kalıcı ekonomik bağımlılığa güveniyorlar. Filistinliler arasında, liderleri de dahil olmak üzere, hiçbir siyasi rıza oluşmadı. Gerçekten de, İsrail ve Batı, Oslo’dan iki Filistin liderliğini çıkardı: Dünya sahnesinde meşruluğu olan (Filistin Otoritesinin 140 ülke tarafından tanınmasıyla) ve uluslararası forumlarda Filistinlilerin haklarını talep etmeye devam eden Filistin Kurtuluş Örgütü ve ulusal kurtuluş davasını ilerletecek askeri taktiklere yatırım yapan Gazze’deki Hamas liderliği. Tabii ki, bölünmüş bir liderliğe sahip olmanın yanı sıra açıkça demokrasi eksikliğinin de pek çok sorunu var. Ancak bu liderliklerin hiçbiri İsrail’in istediği şey değil. Ezici güç dengesizliğine rağmen, her ikisiyle de baş edecek çözümler bulunmuyor.
Bugün sahadaki dinamikler, özellikle de Kudüs ve Batı Şeria’daki dinamikler, geçtiğimiz yılın büyük bölümünde yerleşimcilere ve ordu personeline yönelik neredeyse her gün saldırıların olduğu yavaş ilerleyen bir İntifada’ya benziyor. Bu eylemler şu anda organize siyasi gruplardan ziyade düzensiz toplumsal güçler tarafından yönlendiriliyor. Örneğin yakın zamanda 40 yaşında bir adamın arabasını bir kontrol noktasına çarparak bir askeri öldürdüğünü ve beşini de yaraladığını gördük. Beş çocuğu vardı ve Ramallah yakınlarındaki bir köyden geliyordu. Bu tür eylemler, direnmeye zorlanan türden insanlara hitap ediyor ve İsrail’in hiçbir yaptırımı yok.
Siyasi durum nedeniyle sürekli olarak haklarından mahrum bırakılan Filistinli “yalnız kurt”a verecek bir cevapları yok. Bazen İsrail yerleşimlerinde çalışma izni olan kişiler bile bu tür saldırılar gerçekleştirebiliyor. Filistinliler arasında büyük miktarda “yasadışı” silah var ve kesinlikle yeterince öfke, savaşma isteği ve siyasi farkındalık var. Organize direniş grupları eğitim ve daha etkili silahlar sunarak bu konuya daha doğrudan dahil olmaya başlarsa ne olur?
Gazze’de de oldukça ciddi bir askeri dinamik ortaya çıktı. Ne kadar zaman, enerji ve kaynak harcandığı göz önüne alındığında, bunu hafife almamalıyız. Gazze’deki askeri direniş hareketleri, 1.200 Filistinli mahkumun serbest bırakılması ve 25.000 yıl hapis cezasının kesilmesiyle sonuçlanan mahkum takası gibi bazı mütevazı ama önemli başarılar elde etmeyi başardı. Bu, Filistin direniş oluşumu için büyük bir başarıdır ve Oslo Anlaşmalarından önce düşünülemezdi. Elbette bu tür zaferler her gün olmuyor ve militarizm her halükarda pek çok sorunu olan elitist bir direniş biçimi. Yine de İsrail, bir zamanlar sahip olduğu tam askeri manevra özgürlüğüne sahip değil. Gazze, son derece sınırlı kaynaklarına rağmen, havalimanları ve askeri üsler gibi önemli altyapılar da dahil olmak üzere İsrail’e her gün yüzlerce roket fırlatma kapasitesine sahip olduğunu gösterdi. İsrail, Demir Kubbe hava savunma sistemine rağmen bu sorunu çözemedi.
Aslında Filistin direniş dinamikleri ve uzmanlığının önemli bir birikimini kabul etmek önemlidir. Bu ortadan kaybolmayacak bir şey. Bunun yerine direniş, düşmanını daha iyi anlamanın ve zayıf yönlerine meydan okumanın yollarını keşfetmeye hazır görünüyor. Bu anlamda İsrail, bariz askeri gücüne rağmen savunmasız durumda. Batı Şeria’da İsrailli yerleşimciler ile Filistinlilerin birbirine çok yakın yaşadığını, yerleşim girişiminin devlet açısından maliyetli olduğunu hatırlayalım. Üstelik ailesi olan ve yüksek derecede ideolojik motivasyona sahip olmayan bir kişi için pek de çekici bir yaşanacak yer değil.
Bu ikilemler, İsrail’in Yahudi nüfusu içindeki iç bölünmeleri nedeniyle özel bir renk kazanıyor. Bu bölünmeler ülkenin ekonomik ve politik organizasyonuna meydan okuyor, kurumsal yaşamını ve İsraillilerin kimliklerini yeniden şekillendiriyor. İsrail askeri yedek güçlerinin bazı unsurlarının Netanyahu’ya karşı muhalefetle ilişkilendirildiğini ve İsrail yüksek mahkemesine karşı “yargı darbesi” yapması halinde ordu görevlerini boykot etme tehdidinde bulunduğunu zaten gördük.
Güçlü bir İsrail ordusu sağlanması, hem devletin kuruluşundan önce hem de 1948’den sonra Batı’nın Siyonizm’e verdiği desteğin temel bir bileşeniydi; dolayısıyla bu tür olaylar önemlidir. Batı, diğer tüm bölgesel devletleri yenebilecek bir Sparta devletinin kurulmasını istiyordu. Bölgede güvenilir ve istikrarlı müttefiklerden yoksun olması nedeniyle İsrail’in diğer Ortadoğu güçleri karşısında “Niteliksel Askeri Üstünlüğünü” garanti ediyordu. Arap milliyetçiliği veya demokrasi, Batı’nın bölgedeki çıkarları açısından büyük sorunlar yaratacağından, ABD ve Avrupalı güçler, bölgeyi diktatörlerin yönetimi ve İsrailli gece bekçilerinin dikkatli bakışları ve sopaları altında dağınık tutarak nüfuzlarını sürdürmeyi tercih ettiler.
Filistin direnişinin nasıl gelişeceğini ve doğrudan ya da dolaylı olarak İsrail toplumu içindeki sosyal ve politik çatlakları şiddetlendirmenin ve derinleştirmenin yollarını bulup bulamayacağını göreceğiz; bunun İsrail ordusu için de mutlaka sonuçları olacaktır. Filistin muhalefetinin geldiği nokta burasıdır. Daha geniş bölgesel ve uluslararası kampanyalarla bağlantı kurma potansiyeli olmasına rağmen, şu anda asıl öncelik bu değil. İşgal altında direnişi örgütlemek yeterince zor ve dünyanın diğer bölgeleri açıkça büyük dönüşümler ve düzensizliklerden geçiyor; dolayısıyla kimin veya neyin nerede ve kiminle bağlantı kurabileceği apaçık ortada değil.
OPT’deki siyasi oluşumların ve fiili direniş örgütlerinin çoğunluğu, Filistinlilerin kendi anavatanlarında bilinçli, örgütlü ve siyasallaşmış topluluklarda kök salmalarını sağlamakla meşgul. Krizi kitlesel sınır dışı edilmenin mümkün olacağı bir düzeye çıkarmadan, yerleşimcilere ve orduya direnmek için gerekli kaynakları oluşturmaya odaklanıyorlar. Hatta Filistin Kurtuluş Örgütü’nün bile bu projeye yatırım yaptığını söyleyebilirim, ancak bu konuda ilerleme şekli karmaşık ve zirvede kalabilmek için karar alma süreçlerine ve fonlara hakim olmayı gerektiriyor.
Bütün bunlar göz önüne alındığında, Filistin toplumundaki farklı kesimler arasındaki mücadelenin birleşmesi, açık bir biçimde değil, muhtemelen yalnızca masa altında gerçekleşecektir, çünkü Filistinlileri ayıran ve parçalayan daha büyük yapısal dinamikler hala çok yaygındır. Nadiren de olsa kolektif düşmanımıza karşı kolektif bir mücadele için fırsatlar var. İnsanlar her zaman kendilerini geri planda hissediyorlar. Aslında İsrail sömürgeci güç olması nedeniyle ön plandadır.
Bununla birlikte, İsrail’deki siyasi krizin İsrail toplumu üzerinde büyük bir yıpratıcı etki yaratması ve birleşik bir ulusal kimlik duygusunu parçalaması da anlamlıdır. Yahudi İsrail nüfusunun yaklaşık yüzde 28’i göç etmeyi düşünüyor. İsrail’in Filistinliler ve daha genel olarak Araplar üzerindeki hakimiyetinin büyük bir kısmı hava üstünlüğüyle ilgilidir. Ancak son zamanlarda İsrailli pilotların orduya hizmet vermekten vazgeçtiklerini söylediklerine tanık oluyoruz. Pilotlar büyük ölçüde nüfusun ayrıcalıklı Aşkenazi kesiminden geliyor. Dolayısıyla İsrailli Yahudiler arasındaki siyasi ve etnik çatışmanın boyutları, stratejik açıdan en önemli unsurları da dahil olmak üzere orduyu vuruyor.
Bu eğilimler daha uzun bir süre boyunca devam ederse, İsrail’den büyük bir Yahudi göçünü, uluslararası yatırımlarda düşüş de dahil olmak üzere İsrail ekonomisinin belirli açılardan zayıflamasını ve İsrail’in dünya sahnesinde dışlanmış statüsünün yeniden onaylanmasını pekala görebiliriz. Halihazırda yüksek teknoloji sektörünün parasını İsrail’den çıkaracağı konuşuluyor, ancak elbette bunun büyük bir kısmı kapitalizmin küresel dinamiklerine bağlı olacak. Uluslararası toplumun İsrail’le nasıl başa çıkmayı seçtiği de pek çok şeyi etkiliyor. 2007 mali krizi ve Kovid-19 salgınının ardından “yeni Soğuk Savaş döneminde” uluslararası ilişkiler değişirken, İsrail-Filistin sahnesinin nasıl uyum sağlayacağını zaman gösterecek. Hem teşvik edici hem de caydırıcı işaretler var.
Bu durumda ortaya çıkan tehlikeleri vurgulamak zorundayız. Bu gerçek bir korku sahnesi. Görevde son derece şiddet yanlısı, ırkçı ve faşist unsurlar var ve kendilerini iktidar sahibi olmaya yetkili görüyorlar. İronik bir şekilde, Oslo sürecinin tarihsel mirasının yanı sıra, süreci denetleyen ve bugün Filistinlilerle etkileşimin ana dinamiklerini denetleyen askeri makine ve subay sınıfı tarafından kısıtlanıyorlar. Şimdilik, son 30 yıldır Oslo Anlaşmaları’nın bedelini ödeyen uluslararası toplumla birlikte bu daha yerleşik toplumsal güçler, kendi ikilemlerinin tek çözümü olarak mevcut paradigmaya yatırım yapmaya devam ediyorlar. Ancak hem Filistin hem de İsrail toplumunda her tarafta sorunlar ortaya çıkıyor. İsrail’in yeni ortaya çıkan siyasi oluşumları, Oslo’ya alternatiflerin var olduğuna; düşünülmesi ve potansiyel olarak uygulanması gerektiğine inanıyor; bunlar arasında pişmanlık hissetmeyen Yahudi üstünlüğüne dayalı apartheid’in ilanı, OPT’nin tamamen ilhak edilmesi ve direnenlere yönelik etnik temizlik de var. Ordu henüz aynı fikirde değil; İsrail’in ABD ve diğer Batılı devletlerdeki geleneksel siyasi müttefikleri de aynı fikirde değil. Netanyahu bu gerilimlere aracılık ediyor ve bu arada kendi siyasi boynu da tehlikede.
Bu çok öngörülemeyen ve istikrarsız bir durum ve Filistin ile dayanışma içinde olan siyasi aktörlerin anlaması gereken de bir durum. Aynı zamanda yeni bilinç biçimlerinin inşası için de büyük fırsatlar yaratıyor. Hedefe yönelik kampanyalar, Filistin mücadelesinin ilham kaynağı ve onun katıksız ısrarının yanı sıra sahadaki korkunç duruma da değinebilir. Batı’daki aktivistlerin sorular sorması ve Batı’daki halkın vergi paralarının durumu sürdürmek için harcamanın faydalarına – şiddet içeren barışçıllaştırmaya, pişmanlık duymayan, radikalleştirici, ırkçı, homofobik ve Yahudi-üstünlüğünü savunan yerleşimci-sömürgeci projeye sponsor olmaya yönelik askeri yardım da dahil ve etnik temizliğe meydan okuması gerekiyor. Küresel barış ve refaha yönelik karşı karşıya olduğumuz tüm tehditler göz önüne alındığında, günümüz dünyasında böyle bir çabanın yeri ne olmalıdır?
Yol ayrımı: Fantezi İsrail’in büyük krizi
Ilan Pappé’nin Donny Gluckstein ile röportajı
Donny: İsrail’deki Yahudi nüfusu arasındaki mevcut protesto hareketi daha önce yaşananlarla kıyaslanabilir mi?
Ilan: Birçok açıdan benzeri görülmemiş bir durum. Bu, 2011’de yüksek hayat pahalılığına tepki olarak “toplumsal devrim” olarak adlandırılan bazı protestoları hatırlatıyor, ancak uzun ömürlülüğü ve mevcut sorunların ciddiyeti açısından benzeri görülmemiş bir olay. Bu, devletin doğası ve gelecekteki yönelimi konusunda iki farklı Yahudi İsrail toplumu arasında bir iç savaşa veya doğrudan bir çatışmaya dönüşme potansiyeline sahip ve biz bu çatışmanın henüz erken aşamasındayız. Bu aşamada bile İsrail tarihinde hiçbir dönemle karşılaştırılamaz.
Donny: Bu hareketin kaynağı nedir ve onun ölçeğini ve uzun ömürlü karakterini açıklayan şey nedir?
Ilan: Hareket, 1948’de devletin kuruluşundan bu yana inşasına yardım ettikleri İsrail’den memnun olan İsrailli Yahudilerden oluşuyor. Siyonist devlet, hem İsrail’deki işleyişi hem de Batı Şeria’yı ve geçmişte Gazze’yi yönetim biçimiyle birçok açıdan zorunlu olarak bir apartheid devletidir. Bu liberal Tel Aviv’in geleneksel ve dindar Kudüs ile bir arada yaşadığı laik Yahudi üstünlükçü “demokrasi”dir. İsrail toplumu içinde bu tedirgin edici “yaşa ve yaşat” durumu olmasına rağmen, İsrail’de, işgal altındaki Batı Şeria’da ve kuşatma altındaki Gazze’de Filistinlilere uygulanan baskı konusunda gerçek bir anlaşmazlık yoktur.
Ancak, kendi imajı ve dış imajı hala demokratik ve medeni bir toplum iddiasını taşıdığı için “Fantazi İsrail” adını verdiğim bu İsrail’in yanında farklı bir Yahudi devleti ortaya çıktı. Bu, benim “Yahudiye Devleti” adını verdiğim, Filistinlilere yönelik muamelesi Fantezi İsrail’i hiçbir zaman rahatsız etmeyen yerleşimci devlettir.9 Ancak Yahudiye, Fantezi İsrail’e tecavüz ettiğinde devletin teokrasiye dönüşmesinden korkmaya başladı. Yahudiye Devleti’nin toplumsal cinsiyet meseleleri, LGBT+ hakları, yargı sistemi ve kamusal alanla ilgili kendi fikirleri var. Bu fikirler, bazı kökten dinci İslami hareketlerin vizyonundan ve İran gibi ülkelerin kendi kamusal alanlarını ve insan haklarını denetleme yöntemlerinden çok da farklı değil.
Her hafta protestolara katılan İsrailli kitleler, Yahudiye Devleti’nin Fantezi İsrail’i ele geçirmesini ancak gösterilerle engelleyebileceklerine inanıyor. Yahudiye Devleti’nin kendileri için dayanılmaz ekonomik kayıplar anlamına geleceğine inanan İsrail elitinin bir kısmı (güvenlik hizmetleri, büyük endüstri, yüksek teknoloji firmaları ve finans kurumları) tarafından destekleniyorlar. Ordu örneğinde, eğer uluslararası toplum İsrail yargı sistemini uygunsuz olarak nitelendirirse, savaş suçlarıyla itham edilme olasılığı ortaya çıkıyor.
Donny: Hareketin güçlü yönleri ve sınırlılıkları nelerdir? Bu Netanyahu için ne ölçüde gerçek bir tehdit?
Ilan: Bunu değerlendirmek çok zor çünkü İsrail yasama organı şu anda Eylül ayına kadar tatilde.10 Netanyahu yasal reformlardan vazgeçer ve Ortodoks Yahudilerin orduya alınmaması konusunda bir anlaşmaya varırsa, hareket buna inanabilir. Günü kazanır ve bir sonraki kaçınılmaz çatışma patlak vermeden önce biraz sakinlik yaşanır. Ancak durmazsa tehlike sadece Netanyahu için geçerli değil. Devletin içeriden çökmesi tehlikesi de var.
Fazla kehanetçi olmamakla birlikte, bana göre bu er ya da geç gerçekleşecek. Siyonizm, en azından bugüne kadar inanılmaz ve acımasız bir güç kullanarak “Filistin” meselesini aşmıştır;; Arap ve Müslüman dünyası Filistinlilerin durumuna kayıtsız kaldığı sürece bunu başarmaya devam edebilecektir. Ancak Siyonizm’in temel paradoksunu aşmak için güç kullanılamaz: Bu da, Yahudiliğin ulusal bir kimlik olduğu ancak demokrasi ve liberalizmin değerleriyle çelişmediği iddiası. Buradaki iç çelişki tüm dinler için çözümsüzdür ve Yahudilik de bir istisna değildir. Teokrasi ile demokrasi arasında (Filistinlileri bir an için bir kenara bırakırsak) altın bir ortalama yoktur. Bu nedenle, bu savaşta ateşkes dönemleri olabilir, ancak devam eden çatışma sonuçta sıfır toplamlı bir oyundur.
Elbette, gelecekte kendi siyasi modellerini inşa etmek zorunda kalacak olan İsrail ve Filistin’in Arap dünyasında kendine yer bulması çıkmazından çıkmak için yollar var. Bunlar Batılı liberal demokratik modeller değil, gelenek ile modernlik, laiklik ve din arasında huzursuz ama işleyen bir ilişkiye sahip, gevşek, çok dinli ve çok kültürlü devlet yapılarına dayanan, ekonomik ve sosyal açıdan daha adil siyasi sistemler olacak. Ancak Arap dünyasında Batı’ya ait bir Yahudi adası olduğunu iddia etmek, İsrail toplumunun temel sorunlarının çözümüne imkan veremez.
Böylece neredeyse yok olmaya yüz tutan İsrail solu, Arap solu arasında bölgenin geleceğine dair yapılan tartışmaları tamamen kaçırdı. Bu tartışmalar, solun gelenek ve dine karşı küçümseyici tutumundan kaynaklanan geçmişteki hatalarının özeleştirel bir değerlendirmesinden ortaya çıkıyor. Aynı zamanda bu tartışmalar, evrensel sosyalist değerlerin, kolektif kimlik ve haklara saygı; geçmişe ve tarihi medeniyetlere saygı ile gelecekte birleştirilmesi arayışının bir parçasıydı. Bu diyaloglar pek çok Arap ülkesindeki iç karartıcı durumdan farklı gibi görünse de, Arap dünyasında yanlışlıkla “Arap Baharı” olarak adlandırılan devrimin sonraki aşamaları olarak tanımlanabilecek süreci etkileyecektir. Ezici bir çoğunlukla İsrail sağına ve Netanyahu’ya oy veren İsrail’deki Arap Yahudilerinin bu diyalogda yer almaması, sayılarının çokluğu ve 1948’den önce Arap dünyasında oynadıkları önemli rol nedeniyle özellikle trajiktir.
Donny: Çatışmanın olası sonucu olarak ne görüyorsunuz?
Ilan: Ben günün sonunda Yahudiye Devleti’nin kazanacağını düşünüyorum, bu da Filistinliler için eşsiz bir tarihi fırsatın kapısını açacak. İsrail’in tadını çıkardığı uluslararası meşruiyet Yahudiye Devleti’nde hayatta kalamayacaktır. ABD’de Donald Trump, Macaristan’da Viktor Orbán ve Avrupa genelindeki aşırı sağın büyük bir kısmı ve ayrıca Narendra Modi’nin Hindistan’ı gibi müttefikleri olduğu doğru; ancak bu, İsrail’in bir parya devletine dönüşmesini engellemek yerine yalnızca geciktirecektir.
Ancak bir uyarı notu; bu yarın ya da ertesi gün için bir tahmin değil. Bu doğrusal bir süreç değildir. Bir sonraki seçimlerde Netanyahu’ya karşı ve Fantezi İsrail’den yana bir tepki hala mevcut olabilir. Yine de bu sadece geçici bir yönelim değişikliği olacak ve bana göre uzun süre sürdürülebilecek bir değişiklik değil.
Donny: Mevcut protesto hareketinin Filistin hakları mücadelesi açısından önemi nedir?
Ilan: Maalesef bunun Filistinlilerin haklarıyla hiçbir ilgisi yok. Hatta Fantezi İsrail’i kurtarmak için protesto yapanlar, Filistinlilerden katılımdan kaçınmalarını istediler ve “işgal”den bahsetmemeye çok dikkat ederek bunun yerine İsrailli Yahudiler arasında geniş bir fikir birliği oluşturmayı arzuluyorlar.
Ancak protesto hareketi devleti içeriden baltalıyor. “Beyin göçü”, finans kurumlarının kendi kendini tasfiye etmesi ve elit birimlerdeki ve hava kuvvetlerindeki yedeklerin orduda hizmet etmeyi giderek daha fazla reddetmesi söz konusu. Bütün bunlar toplumsal uyumun tamamen eksikliğini ortaya koyuyor. Bir noktada bu, Filistinliler için tarihi bir fırsatın kapısını açacak; eğer o zamana kadar birleşmiş, iyi temsil edilmiş ve gelecek için net bir vizyona sahip uygun bir ulusal harekete sahip olurlarsa.
Donny: Filistin’i destekleyenlere ne gibi tavsiyelerde bulunursunuz?
Ilan: En önemli konu, bu protesto hareketinin İsrail’in hâlâ ne kadar demokratik olduğunun bir işareti olarak yanlış tanıtılmasına karşı çıkmaktır. Filistinlilere yönelik baskı konusunda İsrail’in devam eden fikir birliğini vurgulamamız gerekiyor. Bu, Batı medyasının İsrail’deki olaylara ilişkin sahte haberler yapmasına karşı önemli bir panzehirdir. Bunun dışında, bir dayanışma hareketi olarak Filistinlilere ne yapacaklarını söyleyemeyiz ama yine de net bir Filistin vizyonunu, hepimizi kurtuluşa yönlendirecek daha birleşik bir vizyonu teşvik edebiliriz.
Toufic Haddad, Kudüs’te yaşayan Filistinli bir yazar ve gazetecidir.
Ilan Pappé, Exeter Üniversitesi Avrupa Filistin Araştırmaları Merkezi’nin Direktörü ve Filistin’in Etnik Temizliği (Oneworld, 2006) kitabının yazarıdır.
Notlar
1 İsrail Çalışma Bakanı Yigal Allon, 1967 Savaşı’nın ve Batı Şeria, Gazze Şeridi ve Golan Tepeleri’nin ele geçirilmesinin hemen ardından İsrail kabinesine bir plan sundu. İşgal altındaki Filistin topraklarının büyük bölümünü yerleşimcilere açmayı ve ilhakını önerdi. (Bu ve sonraki notlar editörler tarafından eklenmiştir.)
2 1967’de OPT’nin fethi milyonlarca Filistinliyi doğrudan İsrail yönetimi altında yaşamak zorunda bıraktı. Bu, İsrail’in egemen sınıfı (o zamanlar büyük ölçüde Aşkenazi Yahudilerinden oluşuyordu) için bir ikilem yarattı. İsrail liderliği, İsrail’in 1948’de yüzbinlerce Filistinlinin kitlesel olarak sınır dışı edilmesiyle oluşturulmuş olmasına rağmen İsrail’in bir “demokrasi” olduğunu iddia etti. OPT’nin geri kalan Filistinli sakinlerinin zamanla vatandaşlar gibi İsrail’e entegre olmasının Filistinli çoğunluğun oluşması ve İsrail devletinin “Yahudi karakterinin” silinmesiyle sonuçlanacağı iddia edildi.
3 Birinci İntifada İsrail işgaline karşı bir halk ayaklanmasıydı. Aralık 1987’de Gazze’de başladı ve OPT’ye yayıldı.
4 “Bantustanlar” ırk ayrımcılığı döneminde Güney Afrika’nın siyahi insanlara özerk yurtlar sağladığı düşünülen bölgeleriydi.
5 Aşkenaz Yahudileri, Orta ve Doğu Avrupa’daki Yahudi topluluklarının soyundan gelmektedir. Mizrahi Yahudileri Ortadoğu’daki Yahudi topluluklarının soyundan geliyor. Sefarad Yahudileri, 15. yüzyılda İber Yarımadası’ndaki Müslüman devletlerin fethini tamamladıktan sonra İspanyol kralı tarafından sınır dışı edilen Yahudilerin torunlarıdır.
6 Smotrich’in resmi biyografisi, İsrail ve Batı Şeria’da Filistinlilerin yaptığı sözde “yasadışı” inşaatlara karşı dava açan yerleşimci yanlısı bir hareket olan Regavim’in kurucu ortağı rolüyle övünüyor. Amacı Filistinlileri mülksüzleştirmektir. Regavim’in son hedefleri arasında Mayıs 2023’te İsrail yetkilileri tarafından yıkılan Batı Şeria’daki Jubbet ad-Dib’deki ilkokul da vardı; bkz. https://menasolidaritynetwork.com/2023/05/31/right-wing-israeli-settler-movement-pushed-for-demolition-of-palestinian-primary-school
7 Şeyh Jarrah, Filistinli ailelerin onlarca yıldır İsrailli yerleşimciler tarafından tacize uğradığı ve tahliye edilmeye çalışıldığı Kudüs’teki bir Filistin mahallesidir. 2021’de, Filistinlilerin sekiz Filistinli ailenin tahliye edilme girişimine karşı protestoları, tarihi Filistin’in tamamında genel grevi ve kitlesel seferberlikleri tetikledi. Açıklama için Anne Alexander’ın Uluslararası Sosyalizm 173’teki makalesine bakınız: https://isj.org.uk/ending-apartheid
8 “’48 Filistin” terimi, tarihi Filistin’in İsrail Devleti’nin resmi sınırları içerisinde yer alan bölümünü ifade eder.
9 “Yahudiye ve Samiriye” İsrail’in Batı Şeria’ya atıfta bulunmak için kullandığı İncil adıdır. Ben-Gvir geçenlerde şunları söyledi: “Benim, eşimin ve çocuklarımın Yahudiye ve Samiriye’de dolaşma hakkı, Arapların hareket özgürlüğünden daha önemlidir.”
10 Bu röportaj Ağustos ayı sonlarında yapıldı.